Mateusz Kotowski

Realizm zreformowany.

Filozofia Iana Hackinga a spór o status poznawczy wiedzy naukowej

Wrocław 2016

SPIS TREŚCI

Od autora — 9
Wstęp — 11
Część I: Wprowadzenie do sporu o realizm naukowy — 17
1.1. Spór o realizm naukowy: podstawowe rozstrzygnięcia — 17
I.1.1. Specyfika sporu o realizm naukowy — 17
I.1.2. Obserwowalne a nieobserwowalne — 22
I.2. Źródła współczesnego antyrealizmu: empiryzm i instrumentalizm — 25
I.3. Rozwój realizmu w XX wieku — 30
I.3.1. Realizm w obliczu historycznej niestabilności wiedzy naukowej — 30
I.3.2. Wyrafinowany realizm Henriego Poincarego i Pierre’a Duhema — 33
I.3.3. Realizm dla krytycznego racjonalisty — 39
I.3.4. Rozwój argumentacji z sukcesu nauki — 43
I.4. Wyzwania dla klasycznego realizmu — 50
I.4.1. Rewolucje naukowe i niewspółmierność znaczeń — 51
I.4.2. Pesymistyczna indukcja — 57
I.4.3. Problemy z wnioskowaniem do najlepszego wyjaśnienia — 60
I.4.4. Niedookreślenie teorii przez dane doświadczenia — 62
I.4.5. Koniec realizmu konwergentnego? — 66
Część II: Realizm Iana Hackinga — 69
II.1. Teoretycyzm a eksperymentalizm — 71
II.2. Filozofia eksperymentu — 77
II.2.1. Czy teoria musi poprzedzać eksperyment? — 77
II.2.2. Wymiary praktyk teoretycznych — 82
II.2.3. Eksperyment jako wytwarzanie zjawiska — 84
II.3. Realizm w stosunku do przedmiotów — 86
II.3.1. Dwa realizmy — 88
II.3.2. Argumenty za realizmem — 90
II.3.2.1. Realizm w mikroskopii — 90
II.3.3.2. Argument eksperymentalny — 94
II.3.4. Koincydencja a interakcja — 99
II.4. Realizm w stosunku do przedmiotów wobec tradycyjnych wyzwań — 100
II.4.1. Argumenty Hackinga a wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia — 100
II.4.2. Przedmioty teoretyczne a niewspółmierność znaczeń i problem zmiany teoretycznej — 104
II.4.3. Realność przedmiotów teoretycznych a problem empirycznego niedookreślenia — 114
II.5. Nie tylko fizyka: realizm Iana Hackinga a różnorodność nauk przyrodniczych — 117
II.5.1. Przedmioty teoretyczne astrofizyki — 119
II.5.2. Przedmioty teoretyczne chemii — 124
II.5.3. Historyczne nauki przyrodnicze: przypadek biologii ewolucyjnej — 127
II.5.4. Pewne niebezpieczeństwa deskryptywizmu — 132
II.6. Pluralizm w naukach i style rozumowania — 135
II.6.1. Niejedność nauki — 135
II.6.2. Style rozumowania naukowego — 142
II.6.3. Nauki laboratoryjne jako przykład samouzasadniającego się stylu rozumowania naukowego — 147
II.7. Rozstrzygające wątpliwości — 151
II.7.1. Zdania o faktach i schematy pojęciowe — 152
II.7.2. Historyczna niestabilność wiedzy raz jeszcze — 154
II.8. Nowy początek — 159
Część III: Realizm jako selektywny sceptycyzm — 161
III.1. Oddalanie zarzutu pesymistycznej indukcji — 167
III.2. Co pozwala teoriom działać? Stanowisko Philipa Kitchera (i Stathisa Psillosa) — 173
III.3. Nie przedmioty, lecz struktury: realizm strukturalny — 179
III.3.1. Epistemiczny realizm strukturalny Johna Worralla — 180
III.3.2. Ontyczny realizm strukturalny Jamesa Ladymana i Stevena Frencha — 188
III.4. Semirealizm Anjana Chakravartty’ego — 190
III.5. Po semirealizmie — 198
III.5.1. Niedookreślenie i abdukcja w kontekście specyfiki sporu o realizm naukowy — 200
III.5.2. Niedostrzeżone alternatywy i „nowa indukcja” Kyle’a Stanforda — 201
III.5.3. Semirealizm a problem niedookreślenia — 204
III.5.4. W stronę ontologicznie neutralnego realizmu? — 209
Zakończenie — 211
Bibliografia — 215
Indeks nazwisk — 223